28 listopada 2023 r. ukazały się dwa komunikaty Instytutu Pamięci Narodowej, jeden sygnowany przez Główną Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, drugi przez naczelnika Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Rzeszowie. Oba dokumenty zawierały informację o umorzeniu śledztwa historycznego w sprawie decyzji o akcji „Wisła” z 1947 r. Postanowienie wydała 24 listopada 2023 r. OKŚZpNP w Rzeszowie, natomiast uzasadnienie przedstawiła GKŚZpNP. Jego treść wywołała oburzenie osób represjonowanych w czasie akcji „Wisła” oraz ich potomków, a także przedstawicieli świata nauki i kultury oraz działaczy społecznych i dziennikarzy.
Prokuratorzy IPN nie dopatrzyli się w akcji „Wisła” znamion czynu zabronionego. Nie uznali za taki decyzji podjętych wiosną i latem 1947 r. przez władze Polski Ludowej w stosunku do obywateli polskich wywodzących się z mniejszości ukraińskiej i łemkowskiej, osób narodowości polskiej z rodzin mieszanych czy działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego Stanisława Mikołajczyka i członków polskiego podziemia antykomunistycznego represjonowanych także w ramach tej akcji. Nie dostrzegli również w decyzji Biura Politycznego Polskiej Partii Robotniczej i działalności Grupy Operacyjnej „Wisła” czynów spełniających definicję zbrodni komunistycznej w rozumieniu ustawy o IPN-KŚZpNP oraz zbrodni przeciwko ludzkości w świetle prawa międzynarodowego. IPN nie dość, że jawnie zaprzeczył prawdzie historycznej i nie potępił akcji „Wisła”, na domiar złego jeszcze ją usprawiedliwił.
Stanowczy sprzeciw wobec postanowienia IPN został wyrażony w liście otwartym z 1 grudnia 2023 r. skierowanym do marszałków Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej –Szymona Hołowni i Małgorzaty Kidawy-Błońskiej. Został on opublikowany na stronie „Gazety Wyborczej”, w dodatku „Ale Historia” (https://wyborcza.pl/alehistoria/7,121681,30465128,umarzajac-sledztwo-w-sprawie-akcji-wisla-ipn-akceptuje-zbrodnie.html), natomiast w obu wersjach językowych, ukraińskiej i polskiej, na stronie zbruc.eu (https://zbruc.eu/node/117125?fbclid=IwAR3YG66UjGcONSELvKJc702l5-OfJ2R7YpTD99WcKbPkXO-CBhNb1wnQ4lI). Tę dwujęzyczną wersję publikujemy w naszym portalu. Pod listem podpisało się około 100 osób reprezentujących różne środowiska.
Portal Historia BEZ KITU w porozumieniu z autorami listu postanowił umożliwić w szerokim i wolnym dostępie jego podpisanie wszystkim osobom zainteresowanym, które nie mogły tego uczynić wcześniej. Zachęcamy do tego wszystkich ludzi dobrej woli, którzy podobnie jak sygnatariusze listu wyrażają sprzeciw wobec nieakceptowalnego fałszowania i upolityczniania narracji o historii XX wieku i pamięci o zbrodniach systemów totalitarnych oraz nie godzą się na odmawianie ofiarom i potomkom ofiar akcji „Wisła” prawa do cierpienia, przepracowania wielopokoleniowej traumy czy chociażby symbolicznego zadośćuczynienia ze strony państwa polskiego za wyrządzone w przeszłości krzywdy.
Osoby zainteresowane złożeniem swojego podpisu pod listem prosimy o przesyłanie deklaracji na adres e-mailowy historiabezkitu@gmail.com. Pracowników naukowych prosimy o podanie oprócz imienia i nazwiska również tytułu lub stopnia naukowego oraz afiliacji.
[Zdjęcie pochodzi z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej / Mariusz Zajączkowski, Pod znakiem króla Daniela. OUN-B i UPA na Lubelszczyźnie 1944–1950, Lublin Warszawa 2016, Wydawnictwo IPN (wkładka zdjęciowa). Ludność ukraińska w drodze do pułkowego punktu zbornego.]
TREŚĆ LISTU OTWARTEGO
List otwarty
Pan Szymon Hołownia
Marszałek Sejmu RP
Pani Małgorzata Kidawa-Błońska
Marszałek Senatu RP
Szanowna Pani Marszałek, Szanowny Panie Marszałku,
Zwracamy się do Państwa jako najwyższych przedstawicieli władz ustawodawczych w Polsce z protestem i potępieniem decyzji Instytutu Pamięci Narodowej o umorzeniu śledztwa w sprawie uznania akcji „Wisła” za zbrodnię.
Uzasadnienie decyzji stanowi bowiem dla nas obywateli RP uprawomocnienie w demokratycznej Rzeczypospolitej komunistycznej propagandy oraz antyukraińskich narracji od lat utrwalanych w Polsce przez środowiska nacjonalistyczno-kresowe, oraz szczególnie od 2014 r. propagandy putinowskiej Rosji.
Decyzja podjęta przez prokuratora IPN oraz argumentacja ją uzasadniająca podważają zarówno prawa Ukraińców obywateli Polski, jak i osiągnięcia w procesie pojednania i porozumienia polsko-ukraińskiego. Pojednanie polsko-ukraińskie będące fundamentem wspólnoty interesów narodów Polski i Ukrainy, jest szczególnie ważne w kontekście walki z rosyjską agresją w Ukrainie. Działania IPN oraz antyukraińskich środowisk stoją także w sprzeczności w kwestii polityki prześladowań w okresie PRL obywateli wywodzących się z mniejszości ukraińskiej, Łemków z ustaleniami wielu polskich i ukraińskich historyków, którzy poświęcili tym zagadnieniom ważne publikacje.
Wyrażamy nasz stanowczy protest także dlatego, że decyzja i jej uzasadnienie wydane przez Instytut Pamięci Narodowej stoją w sprzeczności z prawdą historyczną, opierają się na fałszywych przesłankach, a jako jedynie wiarygodne źródło historyczne Pion Śledczy IPN uznaje i obficie cytuje wybrane selektywnie dokumenty opublikowane przez komunistyczne władze w PRL (sic!), negując całkowicie dorobek polskich historyków.
Instytut Pamięci Narodowej jest organem Państwa Polskiego, który ma realizować ustawowe zadanie, którym jest: „prowadzenie śledztw w sprawie zbrodni nazistowskich i komunistycznych, w tym zbrodni popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości, popełnionych w okresie od 8 listopada 1917 r. do 31 lipca 1990 r.” Zamiast tego IPN uznał, że przymusowa deportacja Ukraińców realizowana przez struktury siłowe komunistycznej Polski, pozbawienie ich domów, dobytku życia, terror, zniszczenie instytucji oraz rozproszenie w celu asymilacji narodowej, realizowane w celu „ostatecznego rozwiązania kwestii ukraińskiej”, były przykładem humanitaryzmu, a nawet odpowiadały na potrzeby i oczekiwania deportowanych. Do tego argumentu nie uciekły się nawet komunistyczne władze PRL.
W toku śledztwa Prokurator IPN uznał za stosowne całkowicie zlekceważyć wnikliwe badania historyków polskich. Wbrew oczywistym faktom historycznym, nie znalazł on podstaw do stwierdzenia, że przesiedlenie w ramach akcji „Wisła” stanowiło zbrodnię przeciw ludzkości i zbrodnię komunistyczną.
Umorzenie śledztwa w sprawie akcji deportacyjnej z 1947 roku, która była zbrodnią stalinowską dokonaną na polskich obywatelach wywodzących się z mniejszości ukraińskiej, Łemkach, ale też na grupie etnicznych Polaków z rodzin mieszanych, stanowi usprawiedliwianie zbrodni komunistycznej w rozumieniu ustawy o IPN, a tym samym najprawdopodobniej świadczy o złamaniu tej ustawy. Instytut Pamięci Narodowej tym samym nie tylko nie jest w stanie dostrzec i ocenić realnie dokonanych zbrodni, które były i są oczywiste, ale, o zgrozo, te zbrodnie pochwala i usprawiedliwia!
Co więcej, w uzasadnieniu decyzji IPN prokurator zlekceważył Uchwałę Senatu RP z 1990 roku, deklaracje prezydentów Polski wygłaszane w kontekście rocznic akcji „Wisła”, deklaracji Rzecznika Praw Obywatelskich nt. zbrodniczego charakteru tej akcji, wreszcie całej już biblioteki prac historyków polskich i ukraińskich ( w tym także wydawanych przed 2016 rokiem przez IPN), analizujących genezę, przebieg oraz skutki, z których w sposób jednoznaczny wynika, że akcja Wisła była zbrodnią, także zbrodnię przeciwko ludzkości.
Wobec powyższego zwracamy się do Władz Rzeczypospolitej Polskiej, aby podjęły kroki, które jednoznacznie ocenią zarówno zbrodniczy charakter akcji „Wisła”, jak i podjęte przez IPN, naszym zdaniem skandaliczne, działania w tej kwestii jako organu Państwa Polskiego. Publikując tę decyzję razem z uzasadnieniem władze IPN uznały, że mogą pozwolić sobie i zadrwić z powagi polskiego Parlamentu, podważając chociażby zapisy wspomnianej już Uchwały Senatu z 1990 r.
Nie do zaakceptowania w demokratycznym państwie jest lekceważenie praw obywatelskich, naruszanie ustawodawstwa dla merkantylnych potrzeb politycznych. Potępiając decyzję i uzasadnienie wydane przez IPN w sprawie akcji „Wisła” stajemy po stronie tych wszystkich, dla kogo szacunek dla prawdy i elementarne poczucie sprawiedliwości są ważne.
Do Listu dołączamy link do tekstu Komunikatu IPN opublikowanego w dniu 28..11.2023 zawierającego pełne uzasadnienie decyzji prokuratora Pionu Śledczego Instytutu Pamięci Narodowej:
Warszawa, 1.12.2023
Z wyrazami szacunku
Sygnatariusze Listu:
Adam Balcer,
Edwin Bendyk,
Bogumiła Berdychowska,
Justyna Białowąs,
Martyna Bogaczyk,
Włodzimierz Bogaczyk,
dr hab. Jan Jacek Bruski, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Iza Chruślińska,
prof. dr hab. Przemysław Czapliński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Anna Dąbrowska, Stowarzyszenie Homo Faber,
Tomasz Dostatni OP,
prof. dr hab. Roman Drozd, Uniwersytet Pomorski w Słupsku,
dr Agata Fijuth-Dudek, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie,
Rafał Dzięciołowski,
dr hab. Anna Engelking, prof. Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk,
Maria Fredro-Smoleńska,
prof. dr hab. Andrzej Friszke, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
Grzegorz Gauden,
Konstanty Gebert,
Hanka Grupińska,
prof. dr hab. Igor Hałagida, Uniwersytet Gdański,
prof. dr hab. Ola Hnatiuk, Uniwersytet Warszawski,
Agnieszka Holland,
dr hab. Grzegorz Hryciuk, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego,
Jerzy Illg,
dr hab. Bożena Iwaszkiewicz-Wronikowska, prof. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II,
Agnieszka Jaczyńska, nauczycielka historii,
dr hab. Witold Klaus, prof. Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk,
dr hab. Marta Koval, prof. Uniwersytetu Gdańskiego,
prof. dr hab. Marcin Kula, Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie,
dr Grzegorz Kuprianowicz, Podlaski Instytut Naukowy,
Danuta Kuroń,
Piotr Leszczyński,
dr hab. Dariusz Libionka, prof. Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk,
Agnieszka Lipska-Onyszkiewicz,
Magdalena Łazarkiewicz,
Helena Łuczywo,
Wojciech Mańkowski,
prof. em. dr hab. Andrzej Mencwel, Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego,
prof. dr hab. Grzegorz Motyka, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
Jadwiga Nowakowska,
Wojciech Onyszkiewicz,
Grzegorz Pac,
Elżbieta Petrajtis-O’Neill,
Jacek Piechota,
Bartosz Piechowicz,
Maciej Piotrowski,
dr hab. Jan Pisuliński, prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego,
dr hab. Monika Płatek, prof. Uniwersytetu Warszawskiego,
dr Sławomir Poleszak, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk; Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie,
dr hab. Krzysztof Podemski, prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Katarzyna Przyborska,
Danuta Przywara,
dr hab. Adam Puławski, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie,
Jerzy Rejt,
Paweł Reszka,
dr Anna Rosner, Uniwersytet Warszawski,
Andrzej Rosner,
dr hab. Małgorzata Ruchniewicz, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego,
prof. dr hab. Krzysztof Ruchniewicz, Uniwersytet Wrocławski,
Adam Sauer,
dr Mariusz Sawa,
Sławomir Sierakowski,
Mirosław Skórka,
dr Magdalena Semczyszyn, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
Andrzej Seweryn,
Eugeniusz Smolar,
Grażyna Staniszewska,
Krzysztof Stanowski,
dr Stanisław Stępień,
dr hab. Tomasz Stryjek, prof. Collegium Civitas, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
Dariusz Szymczycha,
dr hab. Patrycja Trzeszczyńska, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Magdalena Tulli,
Piotr Tyma,
prof. dr hab. Marek Wilczyński, Uniwersytet Gdański,
Mirosław Wlekły,
prof. dr hab. Rafał Wnuk, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II,
Piotr Wójcik,
Damian Wuttke,
dr hab. Roman Wysocki, prof. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie,
Krystyna Zachwatowicz-Wajda,
dr Mariusz Zajączkowski, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
prof. dr hab. Adam Ziółkowski, Uniwersytet Warszawski.
Lista sygnatariuszy, którzy podpisali List Otwarty po 1 grudnia 2023 r.:
dr Helena Datner,
Krystyna Janda,
dr Michał Klinger,
Maja Komorowska,
doc. dr Agnieszka Korytkowska,
prof. dr hab. Ireneusz Krzemiński, Uniwersytet Warszawski,
Roman Kurkiewicz,
dr Hanna Machińska,
prof. em. dr hab. Ksawery Piwocki,
Anda Rottenberg,
prof. dr hab. Elżbieta Smułkowa, Uniwersytet Warszawski,
Małgorzata Szejnert,
prof. dr hab. Anna Wolff-Powęska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Adam Bujak,
Ewa Kulik-Bielińska,
Piotr Strzałkowski,
Andrzej Jacek Blikle,
Jan Jabłkowski,
Jarosław Chołodecki,
Lesław Juszczyszyn,
Krzysztof Turlejski,
prof. Hiroaki Kuromiya, Indiana University (USA),
Beata Bińko,
prof. dr hab. Andrzej Paczkowski, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
prof. dr hab. Jacek Chrobaczyński, Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie,
dr hab. Dorota Sula, Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy,
prof. dr hab. Dariusz Stola, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
dr Grzegorz Rossoliński-Liebe, Wolny Uniwersytet Berliński,
dr Jan Olaszek, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
dr Ewa Bukowska-Marczak, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk,
dr Bartłomiej Krzysztan, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
prof. Jan Grabowski, University of Ottawa,
dr Dorota Nieznalska,
Waldemar Stopczyński, Stowarzyszenie im. Bolesława Srockiego,
dr hab. Paweł Sowiński, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
dr hab. Lech M. Nijakowski, prof. Uniwersytetu Warszawskiego,
Aleksandra Zińczuk, redaktor naczelna Kultura Enter,
dr hab. Grzegorz Krzywiec, profesor Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk,
dr Maciej Łuczak, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
Magdalena Kawa,
prof. em. Szymon Rudnicki, Uniwersytet Warszawski,
Anastasiya Kinzerska,
Grzegorz Linkowski,
Dr hab. Karolina Wierczyńska, prof. Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk,
Dr hab. Grzegorz Wierczyński, prof. Uniwersytetu Gdańskiego,
Adam Kubicki,
prof. dr hab. Andrzej Żbikowski, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, Żydowski Instytut Historyczny,
Maciej Sobieraj,
dr Maria Ferenc, Uniwersytet Wrocławski,
dr hab. Maksymilian Stanulewicz, prof. Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu,
dr Andrzej Czyżewski, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
dr Jakub Chmielewski, Państwowe Muzeum na Majdanku,
Agnieszka Knyt, redaktorka naczelna Wydawnictwo Fundacji Ośrodka KARTA,
Jarosław Prystasz, tłumacz przysięgły języka ukraińskiego,
Monika Koszyńska, Muzuem POLIN,
Piotr Jurczyszyn,
dr Władysław Pęksa, Instytut Prawa Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie,
dr Ruta Śpiewak, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa,
Mariusz Olczyk, Fundacja Ośrodka KARTA,
Elżbieta Ficowska,
Agnieszka Rudzińska,
dr Agnieszka Jamroż,
Jacek Rakowiecki, działacz opozycji demokratycznej w PRL,
Dominik Gąsiorowski, scenarzysta,
Anna Gmiterek-Zabłocka, dziennikarka,
Jerzy Pawełczak,
dr Tom Junes, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
dr hab. Barbara Klich-Kluczewska, Instytut Historii Uniwersytet Jagiellońskiego,
Teodor Zaobiedny,
Małgorzata Łukasiewicz,
dr Monika Nowakowska, Uniwersytet Warszawski,
dr Łukasz Garbal, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, w oddziale Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie,
dr Jakub Gałęziowski, Uniwersytet Warszawski,
dr hab. Bartosz Kaliski, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk,
Magdalena Kołcon,
dr Jan Szkudliński, Muzeum Gdańska,
dr Bartłomiej Błesznowski Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego,
Andrzej Kaczyński, dziennikarz,
Wojciech Samoliński,
Karol Starnawski,
Jerzy Halbersztadt,
Michał Durakiewicz,
prof. dr hab. Rafał Stobiecki, Uniwersytet Łódzki,
dr hab. Aleksander Wolicki, Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego,
dr Piotr M. A. Cywiński, dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau,
dr hab. Sławomir M. Nowinowski prof. Uniwersytetu Łódzkiego,
dr Katarzyna Rembacka, Szczecin,
Piotr Komar, potomek przesiedlonych w akcji „Wisła” w trzecim pokoleniu,
prof. dr hab. Paweł Machcewicz, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
prof. dr hab. Anna Nasiłowska, wiceprezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich,
dr Mirosław Pecuch, kierownik filii Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Bogdańcu,
dr Janusz Marszalec, Muzeum Gdańska,
dr Krzysztof Persak, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
Radosław Wiśniewski,
Andrzej Brzozowski,
Tatiana Nakonieczna, członkini Zarządu Związku Ukraińców w Polsce, Oddział w Przemyślu,
Andrzej Peciak, Instytut Książki,
dr hab. Marek Woźniak, prof. Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej,
Krzysztof Sałamacha,
dr Anna Wilk-Zielińska, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej,
dr Dagmara Moskwa, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
dr hab. Błażej Brzostek, prof. Uniwersytetu Warszawskiego,
dr Joanna Ostrowska, historyk,
dr hab. Anna Wylegała, prof. Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk,
Paweł Pałczyński,
dr Natalia Jarska, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk,
prof. Natalia Aleksiun, University of Florida,
Paweł Krysiak, redaktor naczelny lubelskiej „Gazety Wyborczej”,
dr hab. Jan Skórzyński, profesor Collegium Civitas,
dr hab. Julian Kwiek, emerytowany pracownik Akademii Górniczo-Hutniczej,
prof. dr hab. Lesław Hostyński, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej,
dr hab. Sławomir Łukasiewicz, prof. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II,
Elżbieta Krzemińska, przewodnicząca Oddziału Pomorskiego Związku Ukraińców w Polsce,
dr Robert Chudzik,
Przemysław Nowicki,
Andrzej Sydor,
Zbigniew Gluza, Ośrodek Karta,
Paweł Ćwikliński,
prof. dr hab. Marek Wierzbicki, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II,
prof. dr hab. Aleksander Madyda, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,
Bartłomiej Grzanka,
prof. dr hab. Andrzej Rychard, członek korespondent Polskiej Akademii Nauk, Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk,
prof. dr hab. Paweł Swianiewicz, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu,
Waldemar Cechowicz,
Stefania Łajkosz,
Jan Krzysztof Wasilewski,
Markus Bingel,
Sławomir Roszczenko,
dr Mikołaj Roszczenko,
dr hab. Anna Maria Manek, em. prof. Politechniki Lubelskiej,
Krzysztof Król, działacz opozycji demokratycznej w PRL, poseł na Sejm I i II kadencji RP,
Adam Steć, potomek wysiedlonego w akcji „Wisła”,
Izolda Boguta,
Dorota Róża Bida,
dr Jarosław Pałka, Dom Spotkań z Historią,
Anna Poczar,
dr hab. Marcin Zaremba, prof. Uniwersytetu Warszawskiego,
ks. prof. dr hab. Andrzej Szostek, Wydział „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego,
ks. Jan Łajkosz,
Elżbieta Podleśna – psycholożka, aktywistka na rzecz praw człowieka,
Andrzej Krajniak,
Jerzy Onuch,
Anna Chylak,
Jan Kowalyk,
Stefania Krajnik,
dr hab. Stefan Łaszyn,
Katarzyna Łaszyn,
Szymon Modrzejewski, Stowarzyszenie Magurycz,
dr hab. Kazimierz S. Ożóg, Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego,
Adam Wyszowski,
Yura Tarnovich,
Piotr Wójtowicz – prokurator,
Kazimierz Kuźma – potomek wysiedlonych,
Adam Musiał – nauczyciel, edukator o Zagładzie i tłumacz,
Aleksandra Wąsacz,
prof. dr hab. (em.) Henryk Fontański,
Oryna Słobodzian-Ksenicz,
Nicholas Duplak, redaktor i dziennikarz,
Helen Duplak,
Bartosz Konieczka, doktorant Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Olga Budniak,
Jarosław Łeńko,
Igor Szumilowicz,
Adam Całka,
Daria Kaszycka,
Natalia Bawolak,
Anna Szafranek,
Anna Bukowska, redaktor naczelny kwartalnika ,,Watra”,
Małgorzata Ciuryk,
Filip Waszczyszyn, potomek przesiedlonych w akcji „Wisła”,
Roman Karpiak, Rusin-Ukrainiec, potomek przesiedlonych w akcji „Wisła”,
Jarosław Trzeszkowski,
Stefan Juszczak,
dr Justyna Majewska, Żydowski Instytut Historyczny,
Jan Kosowski, potomek przesiedlonych w akcji „Wisła”,
Stefan Łaszyn,
Magdalena Nosek,
Radosław Humeniuk,
mgr inż. Jaroslaw Szewczuk,
Olga Karaźniewicz-Kaszycka,
Jakub Woroncow, Uniwersytet SWPS,
Areta Fedak,
Aleksadra Łatanyszyn, wicedyrektor ZSzUJN w Górowie Iławeckim,
Grzegorz Trochanowski, Przewodniczący Zarządu Głównego Zjednoczenia Łemków,
Dorota Komotajtis,
dr Małgorzata Łukianow, Wydział Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego,
Mikołaj Petryga,
Anna Tarkowska,
dr Nadia Sola-Sałamacha,
dr Łukasz Krzyżanowski, Wydział Historii, Uniwersytet Warszawski,
Agata Smalcerz, historyczka sztuki, dyrektor Galerii Bielskiej BWA,
Irena Lasota, Waszyngton,
dr Marcelina Jakimowicz, Uniwersytet Rzeszowski,
Danuta Horodecka-Kotys,
prof. dr hab. Krzysztof Turlejski, pracownik naukowy Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi (WBNS) Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (UKSW),
Irena Drozd,
dr Sylwia Bykowska, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk,
Adam Jurczyszyn,
Przemysław Pawul,
Lena Kaszycka,
Adam Pacześniak,
dr hab. Tomasz Wicherkiewicz, prof. Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Piotr Pogorzelski,
prof. dr hab. Andrzej Ksenicz,
Dariusz Żukowski,
Andrzej Ksenicz,
Sophie Nicholas,
Magdalena Czoch,
Wojciech Szeląg,
dr Karol Kasprowicz,
dr Oleksandr Kolomyichuk, współpracownik naukowy Instytutu Historii Sztuki, Folklorystyki i Etnologii im. M. T. Rylskiego Narodowej Akademii Nauk Ukrainy (Kijów)
dr Elżbieta Kwiecińska, Uniwersytet Warszawski,
Nestor Kaszycki,
mgr Justyna Przybylska – teolog, pedagog,
dr Ludomir Molitoris, Sekretarz Generalny Towarzystwo Słowaków w Polsce,
Mirosław Trochanowski,
dr Tomasz Kosiek, Assistant Professor Institute of History University of Rzeszow,
red. Wojciech Mazowiecki,
Anna Zofia Tylawska,
Professor Anna Muller, University of Michigan – Dearborn,
dr Kacper Dziekan, Europejskie Centrum Solidarności,
Maciej H. Dąbrowski,
Andrij Fil,
dr Joanna Katarzyna Puchalska Instytut Bliskiego I Dalekiego Wschodu, Wydział Stosunków Międzynarodowych i Politycznych, Uniwersytet Jagielloński,
Paweł Prokop, Prezes Zarządu Fundacja Inicjatyw Menedżerskich,
dr Anna Kuchta, Uniwersytet Jagielloński,
dr hab. Renata Król-Mazur – Uniwersytet Jagielloński,
Stefania Szewczyk, potomkini przesiedleńców,
Відкритий лист
Пану Шимонові Головні, маршалку Сейму РП
Пані Малгожаті Кідава-Блоньській, маршалку Сенату РП
Шановна пані маршалок, шановний пане маршалок,
Звертаємося до Вас як до найвищих представників законодавчої влади Польщі з протестом і засудженням рішення Інституту національної пам’яті про припинення розслідування щодо визнання акції «Вісла» злочином.
Обґрунтування цього рішення є ж бо для нас, громадян РП, легітимізацією в демократичній Республіці Польща комуністичної пропаганди й антиукраїнських наративів, які роками культивується в Польщі націоналістично-кресовими середовищами та, особливо з 2014 року, пропагандою путінської Росії.
Рішення, прийняте прокурором ІНП, та аргументація, яка його обґрунтовує, підважують як права українців яко громадян Польщі, так і досягнення в процесі польсько-українського примирення та порозуміння. Польсько-українське примирення, яке є основою спільності інтересів польської й української націй, особливо важливе у контексті боротьби з російською агресією в Україні. Дії ІНП й антиукраїнських середовищ суперечать також – стосовно політики переслідування в комуністичний період громадян, що походять з української меншини, лемків – висновкам багатьох польських та українських істориків, які присвятили цим питанням важливі публікації.
Ми висловлюємо свій рішучий протест також і тому, що рішення та його обґрунтування, опубліковане Інститутом національної пам’яті, суперечать історичній правді, базуються на фальшивих передумовах, а яко єдине достовірне історичне джерело Слідчий відділ ІНП визнає і рясно цитує вибірково підібрані документи, опубліковані комуністичною владою ПНР (sic!), повністю заперечуючи здобутки польських істориків.
Інститут національної пам’яті є органом Польської Держави, статутним завданням якого є „провадити розслідування нацистських та комуністичних злочинів, зокрема злочинів, скоєних проти осіб польської національності або польських громадян інших національностей, вчинених у період з 8 листопада 1917 року по 31 липня 1990 року”. Натомість ІНП визнав, що примусова депортація українців, здійснена силовими структурами комуністичної Польщі, позбавлення їх домівок, нажитого майна, терор, знищення інституцій та розпорошення з метою національної асиміляції, здійснена для „остаточного вирішення українського питання”, була прикладом гуманізму і навіть відповідала потребам та очікуванням депортованих. До цього аргументу не дійшла навіть комуністична влада ПНР.
У процесі слідства прокурор ІНП визнав за доцільне повністю знехтувати глибокими дослідженнями польських істориків. Всупереч очевидним історичним фактам, він не знайшов підстав для висновку, що переселення в рамках акції „Вісла” було злочином проти людяності та комуністичним злочином.
Припинення розслідування акції депортації 1947 року, яка була сталінським злочином, скоєним проти польських громадян, що походять з української меншини, лемків, а також проти групи етнічних поляків зі змішаних сімей, є виправданням комуністичного злочину в розумінні закону про ІНП, і тим самим якнайправдоподібніше свідчить про порушення цього закону. Інститут національної пам’яті тим самим не тільки не здатний побачити й оцінити реально вчинені злочини, які були і є очевидними, але, о жах! він ці злочини хвалить та виправдовує!
Більше того, обґрунтовуючи рішення ІНП, прокурор проіґнорував ухвалу Сенату РП 1990 року, декларації польських президентів, зроблені в контексті річниць акції „Вісла”, заяви уповноваженого з прав людини про злочинний характер цієї акції, і, зрештою, цілу вже бібліотеку праць польських та українських істориків (зокрема опублікованих до 2016 року Інститутом національної пам’яті), які аналізують генезу, перебіг і наслідки, й однозначно свідчать, що акція „Вісла” була злочином, зокрема злочином проти людяності.
З огляду на вищевикладене, ми звертаємося до влади Республіки Польща з проханням вжити заходів, які однозначно оцінюють як злочинний характер акції „Вісла”, так і скандальні, на нашу думку, дії з цього питання ІНП яко органу польської держави. Публікуючи це рішення разом з його обґрунтуванням, керівництво ІНП вирішило, що може дозволити собі і поглумитися з поваги до польського парламенту, підважуючи, наприклад, положення вищезгаданої ухвали Сенату від 1990 року.
В демократичній державі неприпустимо нехтувати громадянськими правами, порушувати законодавство заради меркантильних політичних потреб. Засуджуючи рішення й обґрунтування, опубліковане Інститутом національної пам’яті стосовно акції „Вісла”, ми стаємо на бік усіх тих, для кого важлива повага до правди й елементарне почуття справедливості.
До листа додаємо посилання на текст опублікованого 28.11.2023 р. повідомлення ІНП, в якому міститься повне обґрунтування рішення прокурора Слідчого відділу Інституту національної пам’яті:
Варшава, 1.12.2023
З повагою,
підписанти:
Адам Бальцер (Adam Balcer),
Едвін Бендик (Edwin Bendyk),
Богуміла Бердиховська (Bogumiła Berdychowska),
Юстина Бяловонс (Justyna Białowąs),
Мартина Богачик (Martyna Bogaczyk),
Влодзімєж Богачик (Włodzimierz Bogaczyk),
проф. Ян Яцек Бруський (prof. Jan Jacek Bruski),
Іза Хруcлінська (Iza Chruślińska),
проф. Пшемислав Чаплінський (prof. Przemysław Czapliński),
Анна Домбровська (Anna Dąbrowska),
Томаш Достатній OP (Tomasz Dostatni OP),
проф. Роман Дрозд (prof. Roman Drozd),
д-р Аґата Фіют-Дудек (dr Agata Fijuth-Dudek),
Рафал Дзенсьоловський (Rafał Dzięciołowski),
проф. Анна Енґелькінґ (prof. Anna Engelking),
Марія Фредро-Смоленська (Maria Fredro-Smoleńska),
проф. Анджей Фрішке (prof. Andrzej Friszke),
Ґжеґож Ґауден (Grzegorz Gauden),
Костянти Ґеберт (Konstanty Gebert),
Ганка Ґрупінська (Hanka Grupińska),
проф. Ігор Галаґіда (prof. Igor Hałagida),
проф. Оля Гнатюк (prof. Ola Hnatiuk),
Аґнєшка Голланд (Agnieszka Holland),
проф. Ґжегож Грицюк (prof. Grzegorz Hryciuk),
Єжи Іллґ (Jerzy Illg),
проф. Божена Івашкевич-Вроніковська (prof. Bożena Iwaszkiewicz-Wronikowska),
Аґнєшка Ячинська (Agnieszka Jaczyńska),
проф. Вітольд Клаус (prof. Witold Klaus),
проф. Марта Коваль (prof. Marta Kowal),
проф. Марцін Куля (prof. Marcin Kula),
д-р Григорій Купріянович (dr Grzegorz Kuprianowicz),
Данута Куронь (Danuta Kuroń),
Пьотр Лещинський (Piotr Leszczyński),
проф. Даріуш Лібьонка (prof. Dariusz Libionka),
Аґнєшка Ліпська-Онишкевич (Agnieszka Lipska-Onyszkiewicz),
Маґдалена Лазаркевич (Magdalena Łazarkiewicz),
Гелена Лучиво (Helena Łuczywo),
Войцех Маньковський (Wojciech Mańkowski),
проф. Анджей Менцвель (prof. Andrzej Mencwel),
проф. Ґжегож Мотика (prof. Grzegorz Motyka),
Ядвіґа Новаковська (Jadwiga Nowakowska),
Войцех Онишкевич (Wojciech Onyszkiewicz),
Ґжегож Пац (Grzegorz Pac),
Ельжбета Петрайтіс-О’Нейл (Elżbieta Petrajtis-O’Neill),
Яцек Пєхота (Jacek Piechota),
Бартош Пєхович (Bartosz Piechowicz),
Мацей Пьотровський (Maciej Piotrowski),
проф. Ян Пісулінський (prof. Jan Pisuliński),
проф. Моніка Платек (prof. Monika Płatek),
д-р Славомір Полєшак (dr Sławomir Poleszak),
проф. Кшиштоф Подемський (prof. Krzysztof Podemski),
Катажина Пшиборська (Katarzyna Przyborska),
Данута Пшивара (Danuta Przywara),
д-р Адам Пулавський (dr hab. Adam Puławski),
Єжи Рейт (Jerzy Rejt),
Павел Решка (Paweł Reszka),
проф. Анна Роснер (prof. Anna Rosner),
Анджей Роснер (Andrzej Rosner),
проф. Малґожата Рухневич (prof. Małgorzata Ruchniewicz),
проф. Кшиштоф Рухневич (prof. Krzysztof Ruchniewicz),
Адам Зауер (Adam Sauer),
д-р Маріуш Сава (dr Mariusz Sawa),
Славомір Сєраковський (Sławomir Sierakowski),
Мирослав Скірка (Mirosław Skórka),
д-р Маґдалена Семчишин (dr Magdalena Semczyszyn),
Анджей Северин (Andrzej Seweryn),
Євгеніуш Смоляр (Eugeniusz Smolar),
Ґражина Станішевська (Grażyna Staniszewska),
Кшиштоф Становський (Krzysztof Stanowski),
д-р Станіслав Стемпень (dr Stanisław Stępień),
проф. Томаш Стриєк (prof. Tomasz Stryjek),
Даріуш Шимчиха (Dariusz Szymczycha),
д-р Патриція Тшещинська (Patrycja Trzeszczyńska),
Маґдалена Туллі (Magdalena Tulli),
Петро Тима (Piotr Tyma),
проф. Марек Вільчинський (prof. Marek Wilczyński),
Мірослав Влеклий (Mirosław Wlekły),
проф. Рафал Внук (prof. Rafał Wnuk),
Пьотр Вуйцик (Piotr Wójcik),
Даміан Вуттке (Damian Wuttke),
проф. Роман Висоцький (prof. Roman Wysocki),
Кристина Захватович-Вайда (Krystyna Zachwatowicz-Wajda),
д-р Маріуш Зайончковський (dr Mariusz Zajączkowski),
проф. Адам Зьолковський (prof. Adam Ziółkowski)
Список підписантів, які підписали Відкритий лист після 1 грудня:
Гелена Датнер (Helena Datner)
Кристина Янда (Krystyna Janda)
д-р Міхал Клінґер (dr Michał Klinger)
Мая Коморовська (Maja Komorowska)
д-р Аґнєшка Коритковська (doc. dr Agnieszka Korytkowska)
проф. Іренеуш Кшемінський (prof. Ireneusz Krzemiński)
Роман Куркевич (Roman Kurkiewicz)
д-р Ханна Махінська, (dr Hanna Machińska)
проф. Ксаверій Півоцький (prof. Ksawery Piwocki)
Анда Роттенберґ (Anda Rottenberg)
проф. Ельжбета Смулкова (prof. Elżbieta Smułkowa)
Малгожата Шейнерт (Małgorzata Szejnert)
проф. Анна Вольф-Повенська (prof. Anna Wolff-Powęska)
Адам Буяк (Adam Bujak)
Єва Кулік-Бєлінська (Ewa Kulik-Bielińska)
Пьотр Стшалковський (Piotr Strzałkowski)
Анджей Яцек Блікле (Andrzej Jacek Blikle)
Ян Яблковський (Jan Jabłkowski)
Ярослав Холодецький (Jarosław Chołodecki)
Леслав Ющишин (Lesław Juszczyszyn)
Гіроакі Куромія