Kardynał Stefan Wyszyński przyszedł na świat na początku XX w. w nadbiebrzańskiej wsi Zuzela położonej na pograniczu Mazowsza i Podlasia. W latach dwudziestych ukończył Wyższe Seminarium Duchowne we Włocławku, a następnie studiował prawo kanoniczne na KUL. Tam też uzyskał stopień doktora. 4 marca 1946 r. papież mianował go biskupem ordynariuszem diecezji lubelskiej, a 12 listopada 1948 r., po śmierci kardynała Hlonda, arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim, prymasem Polski. Stał się tym samym najważniejszą postacią w polskim Kościele. W 1953 r. został mianowany kardynałem. Przeszedł do historii Kościoła jako prymas Tysiąclecia.

Kardynał Stefan Wyszyński przez kilkadziesiąt lat kierował nie tylko Kościołem w Polsce, lecz był politykiem i mężem stanu, realnie patrzącym na otaczającą go rzeczywistość. Zdawał sobie sprawę z zagrożenia, jakie niesie ze sobą komunizm, ale równocześnie wiedział, że musi prowadzić dialog z rządzącymi. Realizował politykę ugody w stosunku do władzy komunistycznej, ale nie podległości. Stawiał granice, czemu dał wyraz w słynnym non possumus zawartym w liście biskupów z 1953 r. W ten sposób odpowiadał na działania władz państwowych zmierzające do podporządkowania Kościoła. W konsekwencji 25 września 1953 r. został aresztowany i uwięziony; wolność odzyskał dopiero w październiku 1956 r. W czasie pobytu w miejscu odosobnienia w Komańczy przygotował dziesięcioletni program duszpasterski obchodów Milenium Chrztu Polski, nazywany Wielką Nowenną. Jego wizja religii katolickiej opierała się na tradycji i ludowości, z której sam wyrósł. Mocno szerzył kult maryjny. W ramach obchodów Milenium po Polsce pielgrzymowała kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Plan zakładał dotarcie do każdej parafii w kraju. Władze odbierały to jako demonstrację polityczną, dlatego w końcu „aresztowały” obraz. Wobec tego po kraju pielgrzymowały jego puste ramy.

W październiku 1962 r. w Watykanie papież Jan XXII zainicjował Sobór Watykański II, który miał rewolucyjne znaczenie dla Kościoła katolickiego. Z dokumentów posoborowych wyłania się wizja Kościoła otwartego na dialog ze światem. Kardynał Wyszyński dość ostrożnie wprowadzał zmiany soborowe w polskim Kościele i do dziś widać tego konsekwencje.

Zapraszamy na rozmowę z ks. prof. Andrzejem Szostkiem, etykiem i filozofem, rektorem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w latach 1998–2004, obecnie profesorem Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i Uniwersytetu Warszawskiego.

Korekta językowa Beata Bińko