Izrael – państwo projekt czy państwo narodowe

Droga Żydów do ustanowienia własnego państwa była długa i niełatwa. Ruch syjonistyczny, który narodził się pod koniec XIX w., m.in. pod wpływem narastającego antysemityzmu w Europie, postulował utworzenie w Palestynie żydowskiej państwowości i odrodzenie języka hebrajskiego. W 1887 r. w Wiedniu odbył się Pierwszy Kongres Syjonistyczny, który położył ideologiczne podwaliny pod rozwój ruchu. Pod koniec XIX w. Żydzi zapoczątkowali kolejne fale emigracji na ziemie, gdzie zaczęła się ich historia. Zakładali tam kolonie i wykupywali ziemie od arabskich mieszkańców. Uczyli się na nowo języka przodków. Na początku XX w. założyli Tel Awiw, w którym pierwotnie mieszkało około 400 osób. Już wówczas między Żydami i Arabami zaczął narastać antagonizm, który trwa do dzisiaj.

Po I wojnie światowej syjoniści zyskali dla swoich planów poparcie rządu brytyjskiego. Jednak ich idea urzeczywistniła się dopiero po II wojnie światowej. Żydzi emigrowali w odpowiedzi na wydarzenia zachodzące w Europie, takie jak chociażby dojście Adolfa Hitlera do władzy w Niemczech w latach trzydziestych XX w., czy po doświadczeniach Zagłady. Po zakończeniu II wojny światowej wyjeżdżali także z Polski zarówno w sposób legalny, jak i nielegalnie. Ruch ten przybrał gwałtownie na sile po pogromie kieleckim w lipcu 1946 r.

Od 1920 do 1947 r. Palestyna znajdowała się pod auspicjami mandatu brytyjskiego. Wielka Brytania zrezygnowała z niego w 1947 r. i przekazała sprawę przyszłości Palestyny w gestię Organizacji Narodów Zjednoczonych. Na podstawie przyjętej rezolucji ONZ podzieliła ziemie na dwa państwa – żydowskie i arabskie. Różne motywacje towarzyszyły poparciu tej decyzji przez poszczególne kraje. Amerykanie liczyli, że powstanie państwa żydowskiego ograniczy emigrację do ich kraju, a Sowieci na zyskanie sojusznika. Izrael proklamował niepodległość 14 maja 1948 r. Polska początkowo przychylnie odnosiła się do nowo powstałego państwa. Żydom wkrótce przyszło walczyć o dopiero co uzyskaną niepodległość, ponieważ kraje arabskie odrzuciły rezolucję ONZ i zaatakowały Izrael. W wojnie 1948–1949 kraje arabskie poniosły klęskę. Podpisano porozumienie o zawieszeniu broni. Izrael przetrwał w ówcześnie ustalonych granicach do 1967 r. W wyniku wygranej wojny sześciodniowej z Egiptem, Jordanią i Syrią Izrael zajął wszystkie ziemie niegdysiejszego mandatu brytyjskiego. Powiększył swój obszar o Strefę Gazy i Zachodni Brzeg Jordanu.

Zapraszamy na rozmowę z Konstantym Gebertem, opozycjonistą w czasach PRL, dziennikarzem, autorem książki Miejsce pod słońcem. Wojny Izraela.

Korekta językowa Beata Bińko