Idee tworzenia wspólnot i związków narodów mają długie tradycje. Wkład w ich rozwój wnieśli również Polacy. Koncepcje dotyczące tworzenia federacji państw głosili i rozwijali, poczynając już od XVIII w. chociażby król Polski Stanisław Leszczyński czy książę Adam Jerzy Czartoryski w XIX w. Z postaci dwudziestowiecznych warto pamiętać o koncepcjach federalistycznych Józefa Piłsudskiego.

II wojna światowa zmieniła myślenie o integracji europejskiej. W czasie jej trwania nastąpiła wprost erupcja pomysłów. A wszystko po to, aby zabezpieczyć Europę i powstrzymać wybuch kolejnego konfliktu zbrojnego. Rząd polski na uchodźstwie pod przewodnictwem gen. Władysława Sikorskiego od 1940 r. prowadził rozmowy z przywódcą emigracyjnego rządu Czechosłowacji Edvardem Benešem na temat federacji polsko-czechosłowackiej. O ich zaawansowaniu świadczyło przygotowanie Aktu Konstytucyjnego Związku Polski i Czechosłowacji. Dokument ten zawierał zasady ustrojowe projektowanej unii i przewidywał jej rozszerzenie o inne państwa. Projekt zakończył się jednak niepowodzeniem. Czechosłowacja ostatecznie postawiła na sojusz z ZSRR, który miał jej zagwarantować bezpieczeństwo po zakończeniu wojny.

Będąc częścią bloku sowieckiego, Polska przez wiele dekad nie mogła uczestniczyć w procesie integracji europejskiej i budowy instytucji wspólnotowych. W dyskusjach towarzyszących tworzeniu zrębów zjednoczonej Europy uczestniczyli natomiast polscy politycy emigracyjni. Co prawda nie odegrali roli aktywnych aktorów, ale ich poglądy walnie wpłynęły na uzyskanie wśród krajowych polityków konsensusu po załamaniu się systemu komunistycznego, a hasło wstąpienia do struktur unijnych stało się naczelnym drogowskazem polskiej polityki zagranicznej po 1989 r.

W procesie integracji Polski z Unią Europejską ważną rolę odegrał Jan Kułakowski, uczestnik powstania warszawskiego. Został pierwszym ambasadorem Polski przy Wspólnotach Europejskich, a potem pierwszym negocjatorem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Inną znaczącą osobistością, zdaniem rozmówcy, był Jerzy Łukaszewski, wykładowca Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, długoletni rektor Kolegium Europejskiego w Brugii, które od lat czterdziestych kształciło fachowców zatrudnianych w instytucjach europejskiej administracji. W latach dziewięćdziesiątych otworzył polską część tego kolegium w Natolinie. Jako polski ambasador w Paryżu kształtował opinię tamtejszej elity politycznej i tłumaczył polski punkt widzenia na kształt europejskiej integracji.

Profesor Sławomir Łukasiewicz przywołuje nazwiska i zasługi wielu polskich emigrantów, którzy zasłużyli się tym, że po II wojnie światowej idea integracji europejskiej szybko i mocno zakorzeniła się wśród polskich działaczy demokratycznych. Zapraszamy do wysłuchania rozmowy.

Korekta językowa Beata Bińko