Współczesny bieg maratoński jest koncepcją nowożytną z końca XIX w., ale czerpie inspirację ze starożytnej bitwy pod Maratonem z 490 r. p.n.e. Warto pamiętać, że choć biegi należały do najstarszych dyscyplin olimpijskich, to podczas starożytnych igrzysk odbywały się na znacznie krótszych dystansach. W 2024 r. obchodzimy 100-lecie polskiego maratonu. Po raz pierwszy w Polsce dystans 42 km i 195 m pokonało ośmiu sportowców 2 listopada 1924 r. w Rembertowie.
Idea biegów długodystansowych pojawiła się na pierwszej nowożytnej olimpiadzie w Atenach w 1896 r. Wskrzeszenie igrzysk olimpijskich i pojawienie się na nich maratonu było efektem pomysłu dwóch przyjaciół: Pierre’a de Coubertina i Michela Bréala. Coubertin, historyk i pedagog, przyczynił się również do powstania Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, natomiast Bréal, filolog i lingwista oraz twórca semantyki, podczas wzajemnych dyskusji zaproponował wskrzeszenie tradycji biegu maratońskiego. W 1896 r. zorganizowano bieg z Maratonu do Aten na dystansie 40 km. Dystans ten zmodyfikowano później do 42 km i 195 m – co stało się standardem od 1924 r.
Podczas pierwszej nowożytnej olimpiady Polacy nie mogli występować jako reprezentanci swojego narodu z powodu braku własnej państwowości. Jednak od początku XX w. osoby polskiego pochodzenia uczestniczyły w rywalizacji sportowej, ale pod flagami innych państw. Po odzyskaniu niepodległości Polska nadal miała trudności z udziałem w igrzyskach. Z powodu wojny polsko-bolszewickiej polscy sportowcy nie wystąpili na igrzyskach w Antwerpii w 1920 r. – pierwszych po zakończeniu Wielkiej Wojny.
W warunkach okupacji niemieckiej zorganizowane uprawianie sportu było surowo zakazane. Za udział w takich działaniach groziły kary więzienia, deportacja do obozu koncentracyjnego, a nawet śmierć. Kluby sportowe zostały rozwiązane, ale mimo to, w warunkach konspiracyjnych, organizowano rozgrywki piłki nożnej, walki bokserskie, mistrzostwa pływackie, a także regaty pływackie na Wiśle. Polski sport poniósł ogromne straty – zarówno osobowe, jak i materialne – w czasie wojny. Na pierwszej olimpiadzie po II wojnie światowej w 1948 r. w Londynie skromna polska reprezentacja zdobyła jeden brązowy medal w boksie. Na większe triumfy trzeba było poczekać do lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, kiedy polscy sportowcy zaczęli odnosić znaczące sukcesy.
Pierwszy masowy miejski maraton odbył się w Bostonie w 1897 r., a w Europie – w 1924 r. w Koszycach na Słowacji. W Polsce w okresie dwudziestolecia międzywojennego również organizowano biegi masowe, ale ich ogromna popularność – zwłaszcza na świecie – przypadła na lata siedemdziesiąte XX w. W 1979 r. w PRL pojawił się „Maraton Pokoju”. Kobiety od początku brały udział w masowym sporcie i odnosiły sukcesy. Choć początki maratonu kobiecego przypadły na lata sześćdziesiąte XX w., to jednak dopiero na olimpiadzie w Los Angeles w 1984 r. maraton kobiet pojawił się po raz pierwszy jako konkurencja sportowa.
Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z Markiem Troniną, dyrektorem Maratonu Warszawskiego, i dr. Kamilem Potrzuskim, historykiem sportu z Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie.